U tsikbalil mejen x satal óol síinik.
Le k’iin je’elo’ jach táaj máan chokojil k’iin,
x Sofía yéetel X Ximenae ka’atúul mejen síinik séen ya’ab u tsikbalo’ob ka’alikil táan u meyajo’ob ichil u muulo’.
Le ja’atskab k’iin je’elo’ ts’o’okili’ u séen a’alal tio’ob ka u cha’ajóolt u beelo’ob ken ts’o’okok u t’ooko’obe’,
ba’ale’ letio’obe’ junpuli’ ma’ tu makik u chi’o,
le óo’ale’ ma’ tu yu’ubo’ ba’ax a’alabi’;
ma ts’o’okok u t’aan juntúule’ tu táan u láak’ juntúulo’,
letio’obe ku tukultiko’obe’ mantats’ yaan ba’al k’a’ana’an unaj u tsikbaltiko’.
Ken chan xáanchajak jo’op’ok u t’aano’obe’,
ku yokol u x wo’okinil.
Ku chan makik u chio’ob,
chéen wáa ku yiliko’ob u náats’al le máax kaláantik le meyajo’.
Le máax kanáantik le meyajo’ tu ya’alaj ka u p’at u meyajo’ob ka’aj u káajes u suuto’ob tu taanajo’ob,
ba’ale’,
Sofía yéetel Ximenae ma’ tu yu’ubobi’ ikil táan u séen tsikbaltiko’ob máax bin ku súutulil x kanan meyaj wáa supervisora te tu láak’ ja’ab t’ooko’.
-jach míin teen kin yéeybil utia’al - ku chéen a’alik x Sofía.
Ka’alikile’ X ximenae táan u chéen k’u’uk’uyik u chi’e ku ya’alike’ leti’ kun yéeybil.
Tu láakal le mejen síiniko’obo’ tu tsolajubaobe’,
ka tu ch’a’ajo’ob u beelil u bino’ob tu taanajo’ob,
chéen tumeen le x kanan meyaje’,
tu xokaj le mejen síinik tia’al u yilik wáa chúukano’obo’,
bey úuchak u yilik ku binetik ka’atúul mejen síiniko’,
leti’ le táaj ya’ab u t’aano’obe’,
letie’ jela’an tu yilaj u mina’anilo’ob,
yéetele’ jach k’a’abeto’ob xan tia’al u béeytal u ts’o’oksaj le meyajo’ob u tukulmaj u beetiko’obo’.
Ts’o’ok u yéek’joch’e’ental,
yéetel,
u tsikbalo’obe’ súut chéen awatij,
X ximenae tu ts’áalk’ataj u keléembal x Sofíae ka tu ya’alaj ti’:
-ts’o’ok a wilik p’a’ato’on?,
¡chéen ta wóo’lal!
Sofiae ja’ak’ u yóole’ ka tu chéen pixaj u táan u yich yéetel u mejej bek’ech ook,
ka’aj ts’o’oke’ le ku léeksik u yok’ol,
,
x Ximena ka tu yilaje’ tia’al xan ma’ u p’áatal pachile’ ka’aj xan tu káajsaj u yok’ol.
Te tu muulo’obo’ táan u much’kubao’ tia’al chéen p’éel u sáastal u láak’ k’iine’ u bin u kaxto’ob le ka’atúul x satal óol síiniko’,
tu beeto’ob mejen múuch’ síinik,
50 juntúulal ti’ láajlaj múuch’
-k’a’ana’an ka’ k kaxáant le ka’atúul x káakbacho’oba’- ku chéen a’alik le x kanan meyajo’.
Le ka’atúul x satal óol síiniko’obo’ bino’ob ti’ jump’éel chan jool tu yilajo’ob yaan te lu’umo’,
tu tukultajo’ob u p’áatlo’ob weneli’,
ba’ale’ jach ta’aytak u yantalo’ob tu beele’ ka tu yilo’obe’ ti’ chéen yan juntúul j nuxi’ j ami’,
ja’ak’ u yóolo’obe’ ka’aj jóok’ u yáalkabo’ob.
Tu bin u bino’obe’ tu kaxtiko’ob ba’al u jaanto’ob tia’al ma’ u yu’ubiko’ob wi’ij,
bey xan tia’al u páajtal u bin u ta’akikubao’ ti’ u láak’ ik’elo’ob ku máano’ob ichil áak’ab;
chéen t’aanajo’ob yéetel juntúul j máas jach uts,
leti’ a’al tio’ je’el u béeytal u bin u xíimbalo’ob yóok’ol bey jump’éel chan t’u’ul beje’,
chéen ba’ale’ chéen tu yóolal le ba’ax a’alab tio’obo’ káaj tu ka’aten u sakach t’aano’ob,
ikil u kóokolkubaobe’,
Ximenae tu ya’alaj ka’aj je’elko’ob,
ba’ale’,
Sofíae tu manak’ ilaj juntúul j ch’oj kaan tu bin tu yiknalo’ob,
ka túun tu jáankóoltaj Ximena tia’al u ta’akikubao’ tu paach junkúul nuxi’ polok che’.
Le ba’ax úucha’ tu beetaj u séen p’u’ujul Ximena,
ba’ale’ ka’ ts’o’ok u tso’olol ti’ ba’ax óo’al jáanpayta’abe’ ka tu jets’uba’a.
Sofía túune’ tia’al u ts’o’oksik le ba’atelo’ ka’a tu ya’alaj ti’ Ximena:
-Ximena tu ka’atulalo’on k k’áat suut yéetel toj óolal,
ma’ beyi’?,
je’elo’ ko’ox k’axt’antik jump’éel ba’al;
yaan k makik chi’ tak ken k’uchko’on tu ka’aten t t’aana,
ma’alob?-
Ximenae chéen tu chíinchinpooltaj,
tia’al u ya’alik ma’alob.
táan u tal u sáastal,
chakjole’en ka’an ikil táan u taal u síijil k’iin,
Táan tun u bin u xíimbalo’ob yéetel jets’eknakil,
u jach p’ilmaj tu beel u yicho’ob,
chéen ti’ le je’elo’ Sofíae tu manak’ ilaj jun múuch mejen síinik tu taalo’ob tu tojilo’ob.
Juntúule’ tu yawajtaj:
-¡tin kaxtaj le x satal óol síiniko’obo’!-
Letio’ob túune’ ka tu méek’ubao’,
ka tu k’axt’anto’obe’ yaan u jach ch’eenxikintiko’ob ba’ax ku a’albil tio’;
jach ma’alob úuchak túun u beetiko’ob,
le óolale’ te tu láak’ ja’ab t’ooko’ Sofía yéeya’ab tia’al u kanan meyaj.
U tsikbalil le mejen síinika’ ts’o’ok u séen tsikbalta’al tumeen noolo’ob,
taatatsilo’ob yéetel aalo’ob tia’al beyo’ yéetel u ye’esajile’ ka kaansa’ak le mejen síiniko’ob jach séeb u sa’atal u yóolo’obo’.
AUTORA DEL CUENTO
Isabel Gama
TRADUCCIÓN Y LOCUCIÓN
EN MAYA DE YUCATÁN
Lilia Hau Ucán
CORRECCIÓN Y REVISIÓN
DE ESTILO EN ESPAÑOL
Ytzel Maya
ILUSTRACIÓN Y DISEÑO EDITORIAL
Jessica Mitzy Reyes Juárez
RESPONSABLE DE DISEÑO
DEPARTAMENTO DE DISEÑO MULTIMEDIA
Fernando Ivan Dupotex Herrera
DESARROLLO DE AUDIOLIBROS
DEPARTAMENTO DE DISEÑO DE
MATERIALES DE LENGUAS INDÍGENAS
Luis Flores Martínez
INSTITUTO NACIONAL DE LENGUAS INDÍGENAS
DIRECCIÓN GENERAL
Juan Gregorio Regino
DIRECCIÓN DE POLÍTICAS LINGÜÍSTICAS
Alejandra Arellano Martínez
DIRECCIÓN DE COMUNICACIÓN SOCIAL
Rogelio Hermenegildo García
RESPONSABLE DE LA PUBLICACIÓN
COORDINACIÓN DE DIFUSIÓN
Y ASUNTOS INTERNACIONALES
Gloria Jadra Gutiérrez