free site builder

P’urhepecha Jimpo Kararakuaecha

P’urhepecha uantakua jimpo kararakuaecha, enkaksï úranaka p’urhepecha jimpo mónantani: Divulgación De La Ciencia En Lenguas Indígenas arhikata karakatechani aristiksï:

Vocales arhikataecha: a, e, i, ï, o, u

Consonantes arhikataecha: ch , ch´, j, k, k’, m, n, nh, p, p’, r, rh, s, t, t’, ts, ts’, x

Semiconsonantes arhikatecha: w, y

Uantantskuaesti eska p’urhepecha uantakua jimpo karakua, marhuataaparini kararakua latino arhikataechani, sánteru jánkuarhinaspti karanani énka k’amarhupka Revolución Méxicana arhikata uarhipekua, sánterumintu jimajkani uératini enka iámintu juchari kótsekuarhu xanatanapka Campañía Nacional de Alfabetización arhikata ánchikuarhikua, 1940 uéxurhinicharhu ísï; orheta énkaksï jorhenkuarhikuaeri juramukuaeri k’umanchikuaecha uénapka jorhentpeni karani ka arhintani orheti irerichaeri uantakua jimpo, ka tátsekua enkaksï mámaru járhati k’umanchikua jirinantsticha, sánterumintu lingüistica arhikata jánaskaticha o mítiticha; ka ístuksï sánkani arhini p’orhechajtu uénaspti karani p’urhepecha jimpo, jorhentperi úkuarhini jámparini o enkaksï uénapka inchamukuni k’umanchikua jirinatskuaecharhu ísï.

No juramutspekua jimpo, sáni pakatperakua ampe jimpo sánkani arhini p’urhepecha jimpo karakua sési uaxastanaxati, úraaparini kararakuaechani enka sánteru no tsunaperaaka o úuaka sánteru kuataperaani p’urhepecha karakua, jimpoka nótki uaxastanasïnka p’urhepecha karakuaeri juramutspekua. Instituto Nacional de Lenguas Indígenas ka Universidad Intercultural Indígena de Michoacán arhikata k’umanchikuaecha káskusptiksï tánkuarhikua ma enka junio kutsï, 2015 uéxurhini úkuarhipka, Primera Reunión de Normalización de la Escritura en Lengua P’urhépecha arhikata, jima uénanaspti uantontskuarhinani nénaksï sési uaxastaa p’urhépecha karakua, joperu iásï jamperi anaxurhitinixati i ánchikuarhikua.

Mímixekua karakataecha p’urhepecha jimpo mónantsticha táchani ísï anapu antamuerasïnka p’urhepecha uantakua, enka karakatarhu xarhantajka: uantakuaecharhu, uantakua kantsakatarhu, uantakua mintsirakuarhu ka máteru ampe. Ístu p’orhe jimpo karani táchanksï p’inteska o jorhenkuarhiska karani, inchaataparini eskaksï na antamuerajka uantani o uékaparini karaani iámintu uantakua mintsirakuaechani o jánkuarhini no xáni ióparharaani uantakuaechani. I uantaneataechaksï inchaakuntinxati p’urhépecha jimpo karakatarhu. Joperu nájtuka no iámintu májku jásï karakataeka, sési kurhankukuarhintasïnti arhintskua.

Takuka arhintskataecha

  • ÁVALOS PLACENCIA, Tania, El proyecto tarasco: Alfabetización indígena y política del lenguaje en la Meseta Purépecha, 1939-1960, tesis de licenciatura, México, UMSNH, 2006.
  • CHAMOREAU, Claudine, Hablemos purépecha. Wantae juchari anapu, UIIM/UMSNH, 2009.   
  • CHÁVEZ RIVADENEYRA, David, Contacto lingüístico entre el español y el purépecha, México, CNCA, 2006.  
  • MÁRQUEZ JOAQUÍN, Pedro, Fundamentos técnicos del alfabeto p’urhépecha y sistema de escritura. Además proceso de fonologización e historia del alfabeto, México, P’urhe Unatakuaeri Juramukua/Academia de la Lengua P’urhépecha, A.C., 1993.