Bayal ta chajp la jchajbantik te jkuxineltike, melel mabal pajaluk te jts’umbaltike yan ya jkiltik te k’inale sok yale moel te bit’il ya kich’tik bijubtesel te k’alal alalotiktoae. Jich yu’un bayal ta chajp te jk’optike melel yan te jk’optike, yan te bit’il kak’obetik sbiilin te chambalametike, te’etike sok spisil te bina ay ta balumilale. te bina ya spas te aka ayuk bayal te tsumbaliletike ja’ te ay bayal ta chajp te bats’il k’opetike
Te bats’il k’op ja’ te beluk ya yak’bey sts’umbal te ants winiketik te ya xkuxinik ta jujun lumaletike; sokuuk, ya yak’botik jts’umbaltik jpisiltik. Na’bil te bayal ta chajp te bats’il k’opetik le ta banti jlumaltik Méxicoe sok le ta banti Brasil ta América-e; Nigeria, Camerún y Zaire, ta Africa; India sok Indonesia ta Asia, sok Papúa Nueva Guinea sok Australia, ta Oceanía. Ta jlumaltik ya stak’ kiltik ta bayalotik te mach’a ya xk’opojotik ta kaxlan k’op soknix bayalotik te mach’aotik ya xk’opojotik ta bats’il k’op le ta jlumaltike.
Bayal ya xjul te jk’ulejaltik ta stojol te bayal ta chajp te bats’il k’opetike, melel ta jujun k’opetik ya stak’ ilel te mabal pajaluk kiltik te k’inal sok te kuxinele, le ta k’opetike ay te smantalik te me’tatiletik te ja’ ya yak’botik te jts’umbaltike. ja’nix jichuuk, te bats’il k’opetike ja’ ya yak’ik ilel te bayal ta chajp ts’umbaliletik le ta muk’ul jlumaltike, jich leme ay swenta te bit’il ay jts’umbaltik jpisiltik te mach’aotik mexicano-otike.