jk’op ku’untik, ich’el ta muk’ ku’untik
Te jk’ulejaltik te mach’a ya xkuxinotik le ta jlumaltik México-e ay ta stojol te bayal ta chajp te ts’umbaliletik sok bayal ta chajp te bats’il k’opetike, melel ta jujun bats’il k’opetik ya stak’ ilel te bit’il ya stak’ ilel te mabal pajaluk ya jkiltik te jkuxineltik ta balumilal. Jich yu’un ta stojol te sk’anme te aka yich’ kananatayel te ich’el ta muk’ yu’un te bats’il k’opetike, la yich’ pasel te muk’ul mantalil ta stojolik te lumaletik ta banti ayik te mach’a ya xk’opojik ta bats’il k’ope. Te mantalil te la jkaltike ya yal te pajal ich’bil ta muk’ te bats’il k’opetik sok te kaxlan k’ope jich yu’un ya stak’ xk’opojotik ta jk’optik ta banti jk’antik.
- Le ta banti muk’ul mantalil yu’un te jlumaltik México-e ya yal, te ay ta jtojoltik te:
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te ya stak’ xk’opojotik ta bats’il k’op teme ja’ jk’optike.
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te ya stak’ xk’opojotik ta bats’il k’op ta snail ajwalil, ta snail nopjun mok ta banti jk’antik.
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te ya stak’ kich’tik a’alel te bina ya spas te ajwalil ta stojol te ya skolteyotike.
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te ya stak’ jk’antik te aka stak’ xk’opojotik ta bats’il k’op te k’alal ya jk’antik junaletik ta snail ajwalil.
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te ya stak’ jk’antik te aka kich’tik bijtesel ta bats’il k’op mok ta kaxlan k’op le ta banti jka’aytik nopjune, melel jich yakalik ta yich’el ta muk’ te jts’umbaltike.
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te ya stak’ jk’antik te aka ayuk tul ants mok winik te aka sk’ases jk’optik ta stojol te ajwaliletik teme yakal kich’beltik chajbanel mok la kuchtik mulile, jichme sk’an spasik ta spisil hora sok sk’anme te ma sk’anbeyik stojole.
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te sk’anme te aka stak’ ka’aytik ta radio, ta televisión mok ta chinam tak’in te jk’optike.
- • Te ich’el ta muk’ yu’un te ya stak’ x-at’ejotik ta stojol te aka ma xch’ayuk te jk’optik mok te aka yich’ tsibuyel junetik ta jk’optikuke.
Jichuuk, albil ta Muk’ul Mantalil yu’un te Estados Unidos Mexicanos sok ta Muk’ul Mantalil ta stojolik te lumaletik ta banti ayik te mach’a ya xk’opojik ta bats’il k’ope te ma stak’ yich’ik labanel te mach’a ya xk’opojik ta bats’il k’ope, jich yu’un sk’anme te aka yich’ komel sok tubel te uts’inel mok te labanel ta stojolike.
Ja’me yat’el yilel te Estado sok te spisil ajwaliletike, te aka ich’bilik ta muk’ te parajetik mok te lumaletik ta banti ayik te mach’a ya xk’opojik ta bats’il k’op, melel ay ta jk’abtik jpisiltik te aka pasbiluk te yat’elul te ich’el ta muk’e.