Idiomas    español | bats’il k’op  |  Maayat’aan


K t’aano’ob, k páajtalilo’ob

Tu noj lu’umil Méxicoe’ yaan jejeláas kaajo’ob yéetel t’aanilo’ob, lela’ jump’éel nojoch ayik’alil ti’ tuláakal u kajnáalil México, u moodoil kuxtal yéetel u tuukul máasewal kaajo’ob. Uti’al u kanáanta’al yéetel u chíimpolta’al u t’aanilo’ob máasewal kaajo’obe’ tu ja’abil 2003 ch’a’ab u t’aanil u jóok’ol U Noj A’almaj T’aanil u Páajtalil u T’aanal Máasewal T’aano’ob. Le A’almajt’aana’ ku ya’alik yéetel ku jets’ik 68 p’éelal máasewal t’aano’ob yéetel káastelan t’aane’ je’ex u t’aanilo’ob le noj lu’uma’, láaj keeto’ob ti’ tuláakal tu’ux ku t’aanal.

U a’almajt’aanil Méxicoe’ ku jets’ik tuláakal u kajnáalil ku t’anik jump’éel máasewal t’aane’:

    • Ku páajtal u t’anik le t’aan u kanmajo’.
    • Ku páajtal u t’anik u t’aan je’en tu’ux u k’áate’.
    • U ts’áaba ojéeltbil tuláakal ba’al ichil u t’aan, je’ex a'almaj t'aano'ob, bey xan le ba'axo'ob ku beeta’al uti'al kajnáalilo’obe’.

    • Ku páajtal u t’anik u t’aane’ ti’ je’en ba’ax kúuchile’ bey xan ti’ je’en ba’ax u k’áat u yojéelte’.
    • Najma u ts’a’abal xook ichil u t’aan bey xan ichil káastelan t’aan, yéetel u kanáanta’al u miatsil, u moodoil suukil u kuxtal.
    • U páajtalil u yaantal yutskinaj wa ku tukula’al yaan u si’ipil, u ts’aaba yéetel xma’ bo’olil máax sutik u t’aan yéetel máax tokik, k’a’abet u k’ajóoljo’ob u t’aan yéetel u miatsil.

    • U páajtalil u yu’ubal u t’a’anal yéetel u ts’íibta’al máasewal t’aano’ob ti’ tuláakal kúuchil, je’ex tu nu’ukulil cha’an, páax yéetel u jeelo’ob tu’ux ku ts’áaba ojéeltbil ba’al ti’ kajnáalilo’ob.

    • U táakpajal ti’ tuláakal ba’al yaan u yil yéetel u k’ajóolta’al yéetel u chíimpolta’al u t’aan.

Ka’alik xane’, u Almejen Noj A’almajt’aanil u Múuch’ Péetlu’umilo’ob  México, U Noj A’almaj T’aanil u Páajtalil u T’aanal Máasewal T’aano’ob bey xan u Noj A’almaj T’aan ti’al u Yila’al Ma’ u Yaantal yéetel u Xu’ulsa’al Jumpáaykunaj ku wet’ik tuláakal p’eekil yo’osal máax ku t’anik u jeel t’aan.

U jala’achil le noj lu’umila’ yéetel tuláakal máak—petlu’umilo’ob, mek’tankaajilo’ob—, mejen kaajo’ob, tuláakal u kajnáalilo’ob le lu’uma’ k’a’abet u kanáantiko’ob u chíimpolta’al le páajtalilo’oba’.